رمزگشایی از ضعف و مسائل حوزه آمار

به گزارش درگ فایل، اول آبان ماه به عنوان روز آمار و برنامه ریزی در ایران نام گذاری شده است که سال جاری با اعلام روز جهانی آمار از سوی سازمان ملل متحد در 20 اکتبر 2020 موردتوجه بیشتری نیز قرار گرفته است، هرچند این روزها شیوع ویروس کرونا در کشور و در سطح بین­المللی، امکان بزرگداشت درخور توجه این رویداد مهم را محدود ساخته است. با این­حال، این روز فرصت مناسبی برای آنالیز تحولات یک سال اخیر در حوزه آمار و همچنین بیان مسائل و موانع توسعه یافتگی فراوری و کاربرد آمار در کشورمان به­شمار می رود. از آنجا که فرآیند فراوری و انتشار آمار در ایران از نظام غیرمتمرکز تبعیت می نماید و در این نظام، آمار به عنوان یک امر حاکمیتی تلقی شده است لذا آمار رسمی کشور غالباً توسط دستگاه های اجرایی و سازمان های دولتی مختلف فراوری می گردد و انجام وظیفه هماهنگی در این ساختار به عهده شورای عالی آمار با مرجعیت مرکز آمار ایران به عنوان سازمان تخصصی آمار در کشور گذاشته شده است.

رمزگشایی از ضعف و مسائل حوزه آمار

بااین حال، اتاق ها نیز برای نخستین بار براساس ماده 4 قانون بهبود مستمر محیط کسب وکار موظف به فراوری آمارهای مرتبط با محیط کسب وکار کشور شدند که نقطه عطفی در ایجاد ظرفیت سازی آماری در بخش خصوصی کشور تلقی می گردد. اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در چهار سال گذشته، طرح های مختلف آماری ازجمله پایش ملی محیط کسب وکار، شاخص مدیران خرید (شامخ) و ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی مرتبط با محیط کسب وکار را به مرحله اجرا درآورده است که در آن ها به مسائل مربوط به آمار نیز توجه شده است. به عنوان مثال در طرح پایش ملی محیط کسب وکار فقدان یا شفاف نبودن آمار و اطلاعات مورداحتیاج برای فعالیت مالی به عنوان یکی از 28 مؤلفه پیمایشی (موانع) اثرگذار بر محیط کسب وکار در هر فصل از فعالان مالی مورد پرسش قرار می گیرد که براساس نتایج حاصل از 16 دوره اجرای این طرح از پاییز سال 1395 تا تابستان 1399، این عامل به عنوان سیزدهمین مشکل اصلی فعالان مالی با میانگین 6.48 موردتوجه قرار گرفته است که بسیار جای تأمل دارد.

همچنین در طرح ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی که از سال 1398 توسط اتاق ایران اجرا شده است نیز دو حقیقت قابل توجه در مورد ارزیابی فعالان مالی از عملکرد مراکز آماری در سراسر کشور به چشم می خورد. نکته اول در مورد میزان مراجعه فعالان مالی برای دریافت آمار و اطلاعات به مرکز آمار ایران و سازمان های یادشده است که در سال 1398 تنها 6 درصد بوده است که نشان دهنده عدم توجه فعالان مالی به اهمیت آمار و اطلاعات از یکسو و از سوی دیگر تأمین نشدن احتیاجهای آماری فعالان مالی از سوی مراکز فراورینماینده آمار در کشور است. اما نکته دوم در مورد میانگین امتیاز ارزیابی (5.09) فعالان مالی از عملکرد آنان است که از میانگین شاخص کل ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرایی در سال 1398 (4.47) بالاتر و به معنی رضایت کمتر است هرچند که بهبود قابل توجهی در عملکرد مراجع یادشده نسبت به سال 1397 (5.50) به­وجود آمده است. آنالیز دقیق و جزئی تر دلایل این عدم رضایت احتیاج به آنالیز های بیشتر دارد ولی شاید بتوان در یک نگاه گذرا، بعضی عوامل تأثیرگذار در این نحو ارزیابی را به توضیح زیر خلاصه کرد:

1- علیرغم فراوری حجم بسیار زیادی از آمار و اطلاعات در کشور، اولین اصل از اصول اساسی آمارهای اساسی یعنی اصل ارتباط (Relevance) در تأمین احتیاجهای واقعی فعالان مالی برآورده نمی گردد. زیرا بسیاری از آمار و اطلاعات موجود برای سطح کلان برنامه ریزی در کشور فراوریشده، به لحاظ جغرافیایی، موضوعی، اجزا و طبقه بندی مورداحتیاج، قابل استفاده فعالان مالی نیستند.

2- بسیاری از آمارهای فراوریشده در کشور فاقد مؤلفه کیفی به موقع بودن هستند و با تأخیرهای بسیار زیاد از زمان آماری مربوط منتشر می شوند که کارایی لازم برای استفاده را از بین می برند.

3- خلاءهای آماری بسیاری در حال حاضر در کشور وجود دارند که مورداحتیاج جدی فعالان مالی کشور است ازجمله آمارهای به هنگام از فهرست چارچوب کارگاه های کشور، اطلاعات حساب های ملی به تفکیک بخش خصوصی، تعاونی ها و اصناف کشور، اطلاعات موردی از اجزای صادرات و واردات (تجارت خارجی کشور)، اطلاعات مالی مناطق آزاد و ویژه مالی، اطلاعات قاچاق کالا در کشور، اطلاعات مربوط به فراوری و مصرف کالاها و خدمات در کشور به تفکیک نقاط جغرافیایی و در طبقه بندی و واحدهای قابل استفاده برای فعالان مالی، اطلاعات آمارهای مالی ازجمله نرخ تورم، اشتغال و ... در سطوح جغرافیایی کوچک تر از استان ها، اطلاعات کارگاه های صنعتی کوچک و متوسط و به ویژه کارگاه های صنعتی کمتر از 10 نفر کارکن، اطلاعات مالی مستمر از اجزای بخش خدمات و کشاورزی کشور، اطلاعات و آمار مربوط به بخش های فرهنگی، اجتماعی و محیط زیست کشور و ...

4- بسیاری آمارهای موازی در کشور فراوری می شوند که اعتماد عمومی به دستگاه های اجرایی متولی فراوری آمار در کشور را از بین می برند ازجمله آمارهای حساب های ملی، تورم، درآمد و هزینه خانوار، فراوری و معاملات مسکن، فراوری بعضی محصولات کشاورزی و ...

5- عدم یکپارچه سازی پایگاه های اطلاعاتی موجود و ناهماهنگی در بین دستگاه های اجرایی به منظور تمرکز داده ها و آمار و اطلاعات رسمی موجود در پایگاه اطلاعات آماری کشور که در آن امکان دستیابی به داده ها، اطلاعات و آمار مورداحتیاج به سهولت انجام پذیرد.

6- عدم توسعه آمارهای ثبتی و سایر روش های نوین جمع آوری اطلاعات در کشور که در آن با استفاده از سامانه های اطلاعاتی دستگاه های اجرایی و سایر ابزار فناوری اطلاعات از مراجعات مکرر مأموران آمارگیر در طول سال به بنگاه های مالی خودداری شده، علاوه بر افزایش کیفیت آمارها، بار پاسخگویی فعالان مالی نیز کاهش یابد.

7-نبود قانون جامع آماری در کشور که در آن ضمانت های اجرایی لازم برای رعایت اصول اساسی آمارهای رسمی، فراوری و انتشار آمارهای باکیفیت مطلوب و رعایت حقوق فراورینمایندگان، کاربران آمار و آحاد افراد جامعه دیده گردد.

8- استفاده ابزاری مسئولان کشور از آمارهای فراوریشده به گونه ای که به آمارهای مؤید عملکرد توجه بیشتری شده و برجسته می شوند، انتشار بعضی آمارهای عادی محرمانه تلقی شده و از دسترس عموم خارج می شوند و یا با تأخیر انتشار می یابند و بسیاری موارد دیگر که اعتماد عمومی به آمارها را مخدوش می نمایند.

9- مسائل ساختاری در نظام آماری کشور و ضعف مرجع هماهنگ نماینده به گونه ای که انتظار می رود در نظام غیرمتمرکز فراوری آمار در کشورمان، شورای عالی آمار با قوت و حضور بیشتر در ایفای وظیفه هماهنگی بکوشد.

10- و بالاخره اینکه احتیاج به کوشش فراوان برای ارتقای فرهنگ آماری کشور هم در گروه فراورینمایندگان و هم در بین پاسخگویان و کاربران و به ویژه مسئولان کشور برای استفاده از آمار و اطلاعات در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها، یک ضرورت جدی است.

باوجود همه موارد یادشده، اول آبان ماه، فرصت مغتنمی است تا از همه دست اندرکاران نظام آماری کشور که علی رغم تمامی مسائل و کمبودها با کوششی مضاعف در جهت برطرف احتیاجهای آماری کشور می کوشند، قدردانی گردد.

منبع: اتاق بازرگانی ایران
انتشار: 2 آذر 1399 بروزرسانی: 2 آذر 1399 گردآورنده: dragfile.ir شناسه مطلب: 694

به "رمزگشایی از ضعف و مسائل حوزه آمار" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "رمزگشایی از ضعف و مسائل حوزه آمار"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید