اهواز شهر بی زمین - درگ فایل

خبرنگاران ،سیده زهرا عباسی ـ خبرنگار: 850 هزار حاشیه نشین، خوزستان را به دومین استان از نظر وسعت سکونتگاه های غیررسمی تبدیل نموده است؛ آماری که طبق سرشماری سال 95 با جمعیت خراسان شمالی برابری می نماید و از استان های خراسان جنوبی، کهگیلویه و بویراحمد، سمنان و ایلام بیشتر است. 400 تا 500 هزار نفر از جمعیت حاشیه نشین خوزستان در بیش از 5 هزار هکتار از اراضی بافت ناکارآمد اهواز سکونت دارند، در شرایطی که برای مثال 580 هزار نفر جمعیت استان ایلام در 2میلیون هکتار مساحت پراکنده اند.

• معضل زمین و مالکیت در اهواز

مقایسه نسبت جمعیت و زمین میان اهواز و ایلام به خوبی گویای دغدغه عضو شورای شهر اهواز است که مهم ترین مشکل ساماندهی بافت ناکارآمد را کمبود زمین می داند. رحیم کعب عمیر این مشکل را نه تنها مربوط به مناطق حاشیه ای اهواز ازجمله کوی سیدخلف، روستای ابوالفضل، عین دو، سیاحی و مندلی می داند، بلکه به مواردی از مناطق داخل شهر چون گلستان هم اشاره می نماید. او با استناد به اینکه بخشی از زمین های اهواز و حاشیه این کلانشهر تحت مالکیت شرکت نفت و بسیاری از زمین ها هم در اختیار بنیادهای مختلف است، حاشیه نشینی را در خوزستان و اهواز دارای شرایط ویژه ای می داند که موضوع منطقه معروف روستای ابوالفضل، بخش کوچکی از آن است.

کعب عمیر شرح می دهد: شهرداری در بسیاری از مناطق نمی تواند کاری انجام دهد چون زمین ندارد. به عنوان مثال در کوی سیاحی برای ساخت پارک، زمینی در اختیار شهرداری نیست و همه اراضی در تملک بنیاد مستضعفان یا ستاد اجرایی فرمان امام(ره) است.

• ردیف اعتباری برای شهرداری ها

مشکل گسترش حاشیه در اهواز فقط زمین نیست. بسیاری از طرح های عمرانی این کلانشهر مانند مترو به دلیل کمبود اعتبار سال هاست بلاتکلیف مانده و مسئولان شهری اهواز نتوانسته اند آنها را پیش ببرند.

عضو شورای شهر اهواز به این موضوع هم اشاره می نماید. کعب عمیر می گوید: برای حل معضل حاشیه نشینی در اهواز که جمعیت آنها برابر یک شهر است، باید همه سازمان ها به یاری بیایند و با یک برنامه گسترده شهری، رفاهی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی با پیوست مطالعات اجتماعی آغاز به فعالیت نمایند.

به اعتقاد وی، منابع مالی شهرداری با شرایط امروز که بیش از 80 درصد مردم در شهرها زندگی می نمایند، جوابگوی نیازهای عمرانی، رفاهی، فرهنگی، ورزشی، اجتماعی و مالی مردم نیست. دولت و نمایندگان مجلس باید در شرایط فعلی شهرداری ها تجدید نظر نمایند و مانند وزارتخانه ها سالانه ردیف اعتباری برای کارهای عمرانی و... این نهاد در نظر بگیرند.

• بدهکاری وزارت نفت به اهواز

مسائل مالی در شرایطی بر سر راه توسعه اهواز و خوزستان واقع شده است که بسیاری از صنایع عظیم کشور در این منطقه شکل گرفته اند و بخش زیادی از درآمد کشور از همین خطه به دست می آید.

کعب عمیر با در نظر دریافت همین نکته به بدهی وزارت نفت به سازمان امور مالیاتی و دارایی خوزستان اشاره می نماید و تصریح می نماید: وزارت نفت از سال 93 طبق قانون باید سهم دودرصدی از درآمد خود را برای جبران آلایندگی به اداره امور مالیاتی استان می داد تا برای فعالیت های عمرانی بین شهرستان های باوی، هفتگل، شادگان، کارون، حمیدیه و اهواز تقسیم گردد.

با شکایت اداره امور مالیاتی استان و پیگیری های استاندار خوزستان، فعلا حکم بدهی سال 93 نفت قطعی شده است که بر مبنای آن باید 1100 میلیارد تومان پرداخت می شد، اما از این رقم تا امروز فقط 100 میلیارد تومان وصول شده که 38 درصد آن یعنی 38 میلیارد تومان سهم اهواز است. از سال 94 به بعد هم شکایت اجرا شده، اما هنوز حکم صادر نشده است. این در حالی است که اگر سهم 2 درصدی به موقع و به صورت سالانه از سوی وزارت نفت پرداخت گردد و به کارهای عمرانی اختصاص یابد، بسیاری از مسائل حاشیه نشینی در اهواز حل خواهد شد.

• آقای وزیر، اهواز را کجا ببریم؟

موسی شاعری شهردار اهواز نیز مشکل زمین های تصرفی را تأیید می نماید. نمونه های مشابه روستای ابوالفضل (ع) یا مسکن مهر در دغاغله، سیدخلف، چنیبه، دابوهیه، خیط، دامغه و لذه وزرگان هم وجود دارد. شاعری اما بیش از نهادهای عمومی مثل بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و... انگشت اتهام خود را به سمت وزارت نفت می گیرد و به خبرنگاران می گوید: اهواز بعد از مشهد، بیشترین میزان حاشیه نشینی را دارد که نتیجه جنگ، خشکسالی، پروژه های انتقال آب، سدسازی، از بین رفتن کشاورزی و معیشت روستاییان است.

شهرها باید جهت و فضایی برای توسعه داشته باشند، اما اهواز از یک سمت به شهرستان کارون قفل می گردد و از سه سمت دیگر در محاصره حرایم نفتی واقع شده است. ما چقدر می توانیم شهر را با افزایش تراکم و ارتفاع گسترش دهیم؟ به هر حال در کنار رشد تراکم باید سرانه های عمومی ورزشی، آموزشی، فرهنگی و تفریحی هم در سطح توسعه یابد، اما من امروز به عنوان شهردار کلانشهر اهواز اعلام می کنم نهادهای عمومی و شرکت نفت جایی برای تنفس اهواز نگذاشته اند.

شهردار اهواز تصریح می نماید: آقای زنگنه، وزیر نفت در جلسه ای حضور داشتند و بعضی از مسئولان با نقشه وضع شهر اهواز را به ایشان شرح دادند، اما پاسخ شان این بود که وظیفه ما فراوری نفت است. سؤال ما از وزیر نفت این است که تکلیف یک و نیم میلیون نفر جمعیت اهواز چیست؟ در شرایطی هم که حق آلایندگی پرداخت و به مصوبه قانونی مجلس تمکین نمی کنید، ما چه باید بکنیم؟ اهواز را کجا ببریم؟

• ملاکی نهادهای عمومی

شهردار اهواز با تأیید صحبت های کعب عمیر، عضو شورای شهر درباره بدهی وزارت نفت به کلانشهر اهواز، حکم بدهی سال 93 تا 95 این وزارتخانه را قطعی اعلام می نماید که به موجب آن، وزارت نفت بیش از 5 هزار میلیاد تومان باید به اداره امور مالیاتی و دارایی خوزستان پرداخت کند؛ رقمی که به گفته او و بسیاری از کارشناسان بار زیادی را از دوش حاشیه اهواز برمی دارد. شاعری رشد حاشیه نشینی، افزایش سکونتگاه های غیررسمی و به وجود آمدن مشکل زمین خواری مانند آنچه در منطقه روستای ابوالفضل رخ داد را ناشی از زمین ها و املاک تصرفی و بلاتکلیف می داند که به محیط شهری هم آسیب می زند.

او شرح می دهد: نهادهای مختلف باید از زمین داری و ملاکی دست بردارند و این امکانات را به مردم واگذار نمایند و اجازه دهند شهر به صورت طبیعی توسعه پیدا کند. چرا این همه زمین بدون استفاده مانده است؟ این املاک باید برای افزایش رفاه مردم تبدیل به ثروت گردد. مگر رسالت نهادهای عمومی زمین داری و ملاکی است؟شهردار کلانشهر اهواز در ادامه به وزارت راه و شهرسازی و اداره ثبت املاک برای واگذاری املاک عمومی انتقاد می نماید و ادامه می دهد: شهر اصفهان با استفاده از اراضی تصرفی توسعه پیدا کرد، اما در اهواز هر نهادی که قدرت بیشتری داشت، زمین ها را تملک کرد و حالا اگر هم بفروشد پول آن از شهر بیرون می رود. این زمین ها حق مردم اهواز است و باید صرف توسعه و رفاه شهری گردد که شهفرایندانش گرمای بالای 50 درجه را تحمل می نمایند و با وجود داشتن چاه نفت، خطوط گاز و صنایع سنگین حسرت متروی شهرهای دیگر را می خورند.

او با اشاره به افزایش دوبرابری درآمد شهرداری در سال گذشته اما تاکید می نماید که عقب ماندگی های اهواز با درآمد شهرداری به تنهایی جبران نمی گردد و همچنان مردم این کلانشهر سؤالی بی جواب دارند که چگونه در نفتی ترین کلانشهر ایران با چنین محرومیتی زندگی می نمایند.

• اهواز، زمینی برای مسکن مهر ندارد

موضوع مالکیت زمین در اهواز اما جای دیگری هم دامن قشر ضعیف را گرفته است. طرح مسکن مهر که روزگاری قرار بود با هدف خانه دار کردن مردم محروم و ساماندهی حاشیه کلانشهر اهواز ایجاد گردد، تا امروز با یک مانع جدی روبه رو شده است؛ مالکیت زمین. مدیر اتحادیه تعاونی های مسکن مهر کلانشهر اهواز در این باره به خبرنگاران می گوید: در دهه 80 قرار شد دولت با دادن زمین، تسهیلات کم بهره و ساخت مسکن مهر بار حاشیه نشینی را از دوش شهرها بردارد، اما این پروژه برخلاف شهرهای دیگر در اهواز به دلیل معضل مالکیت زمین پیش نرفت و حتی یک واحد در این شهر ساخته نشد.

محمود شهبازی به زمین 15 هکتاری تعاونی های مسکن مهر در نزدیکی کیانپارس اهواز اشاره می نماید و می افزاید: در همان زمان مجوزهای لازم را از سوی نهادهایی چون مسکن و شهرسازی، ثبت اسناد و جهاد کشاورزی دریافت کردیم تا برای 15 هزار نفر خانه ساخته گردد، اما یکباره مسکن و شهرسازی استان که آن موقع دبیرخانه ستاد مسکن مهر بود اظهار داشت زمین برای دولت است، اما هیچ وقت مشخص نشد این ادعا از سوی کدام نهاد دولتی مطرح می گردد؟ حالا هیچ کدام از نهادهای دولتی زیر بار نمی فرایند و با گذشت بیش از 10 سال پروژه مسکن مهر اهواز بلاتکلیف مانده است.

وی مشکل تعاونی های مسکن مهر و روستای ابوالفضل را یکی می داند و تصریح می نماید که زمین روستای ابوالفضل و زمین مشخص شده برای تعاونی های مسکن در نزدیکی کیانپارس که منطقه ای اعیان نشین محسوب می گردد، واقع شده است؛ زمین هایی که در سال های گذشته افزایش قیمت قابل توجهی پیدا نموده است و به همین دلیل نهادهای مختلف دست روی آن ها گذاشته اند. شهبازی معتقد است اتفاق پیش آمده در روستای ابوالفضل (درگیری چهارشنبه هفته گذشته میان نیروی انتظامی و مردم در این منطقه) زنگ خطری برای همه بود تا تکلیف زمین های مصادره ای این کلانشهر هرچه زودتر روشن گردد.

او ادامه می دهد: ابتدا گفتند این زمین برای اداره اطلاعات است که اداره اطلاعات اهواز و خوزستان تکذیب کرد. بعد گفتند دادگستری و بعد از آن گفتند سپاه که از فرمانده کل سپاه خوزستان نامه گرفتم که اینطور نیست. مردم زندگی شان را فروخته اند و برای مسکن مهر سرمایه گذاری کردند و حالا همین طور بلاتکلیف مانده اند و به آنها می گویند بروید بیرون شهر در منطقه شیرین شهر و رامین شهر که 50 کیلومتر با اهواز فاصله دارد. شیرین شهر در سیل سال گذشته، به طور کامل زیر آب رفت و رامین شهر هم روی شن زار ساخته شده است. این یعنی می خواهند مردم فقیر را به تبعیدگاه بفرستند و این زمین ها که حالا ارزشی پیدا نموده است را از این مردم محروم بگیرند.

شهبازی از جلسه روز دوشنبه خود با رئیس دادگستری خوزستان خبر می دهد که برای مشخص تکلیف این مشکل قرار است برگزار گردد.

هرچند غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان در گفت وگو با خبرنگاران از پیگیری قانونی برای مشخص تکلیف مالکیت زمین های تصرفی صحبت می نماید، اما توسعه کلانشهر اهواز منتظر فرایند کند اداری این فرآیند نمی ماند. حدود یک سوم از جمعیت این کلانشهر در حاشیه و سکونتگاه های غیررسمی زندگی می نمایند و همچنان در حال افزایش هستند؛ جمعیتی که با یاری نهادهای عمومی و دولت می توانستند ساکن رسمی این شهر نفت خیز باشند و حالا اهواز بیش از آنکه یک شهر توسعه یافته باشد به سرزمین مردمان بی زمین تبدیل شده است.

• دلایل شکل گیری حاشیه نشینی در خوزستان

یک عضو شورای شهر اهواز با بیان اینکه حاشیه فعلی اهواز قبلا با شهر فاصله زیادی داشت و به نوعی زمین زراعی بومیان منطقه محسوب می شد، به خبرنگاران می گوید: پیش از حکومت رضاشاه، مالکیت این مناطق به صورت سنتی و عرفی و ویژه کشت دیم و چرای دام بود و همه حد و مرز خود را می دانستند. بعد از روی کار آمدن رضاشاه و شکل گیری حکومت نوین، کل زمین های حاشیه به وابستگان رژیم پهلوی اختصاص می یابد و با یک برگه سند مالکیت به آن ها می رسد و بومیان منطقه چون نفوذ و قدرتی نداشتند، همه زمین های خود را از دست می دهند. رحیم کعب عمیر به ذکر مثالی می پردازد و می افزاید: برای مثال منطقه سیدخلف در گذشته روستای سیدخلف بود و قدمت آن با حداقل 700 سال قدمت به حکومت مشعشعیان می رسد.

چطور است که الان اهالی صاحب هیچ حقی نیستند، اما شرکتی وابسته به رژیم گذشته صاحب این زمین هاست؟ اغلب مناطق حاشیه ای اهواز این شرایط را دارند و اگر این بنیادها نام مالکان پیشین زمین های حاشیه ای را منتشر نمایند، مشخص می گردد که هیچ کدام بومی منطقه نیستند. همه این زمین ها بعد از انقلاب به بنیادهای مختلف چون مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و... رسیده که بر مبنای مالکیت غلط است. او دلایل شکل گیری حاشیه نشینی در خوزستان را هم صنعتی شدن در دهه 50، اتمام نفت در شهرهایی چون مسجدسلیمان و هفتگل، فعالیت نیشکر در اراضی مردم اهواز، خرمشهر، شادگان، کارون و شعیبیه شوشتر که اراضی مردم را تصرف نموده و موجب شد اهالی این شهرها به حاشیه اهواز بیایند و در نهایت جنگ ایران و عراق که در نتیجه آن، کل مرز غربی خوزستان از آبادان، خرمشهر، هویزه، سوسنگرد، بستان و شرق شوش آسیب زیادی دیدند، می داند. کعب عمیر تاکید می نماید که بعد از سرانجام جنگ هم دولت ها توجه ویژه ای به این معضل نکردند؛ در حالی که اگر زیرساخت ها در همان دهه 60 اصلاح شده بود، امروز با این مشکل عظیم روبه رو نبودیم.